Blog po śląsku- Ewelina Kuśka : Gwara śląska

W rajza po skarb Jak yno zaczynają sie feryje zarozki i bajtle i wielcy myślom o dalekich rajzach. Ci, kierzi majom wiyncyj w kabzie mogom wybrać sie fligrym na jaki rajski wyspy za sztyry morza, a zajś inkszym muszom styknyć wywczasy pod starom dobrom gruszom. A kaj bez lato razowali nasi prastarziki? Niykierzi tyż zwiydzali daleki krainy, ale boli i tacy, co wybiyrali się do gor coby szukać skarbow, kierych we skałach skryły diobły i inksze szprytne stwory przed ludzkimi łoczami. Tam, we ciymnych zapadlinach i pod ziymiom wachowały tego złota. Myślicie mono że to som yno bojki? Ale, kaj tam! Nojczynścij wysznupować skarbow wybiyrały sie nasze śląski i słowacki grubiorze, kiere miały doświadczyni w kopaniu pod ziymiom. Niż taki sznupok złota zajechał na koniu, abo i zaszoł piechty we Karkonosze, abo w bardzij niebezpieczne Tatry, piyrsze musioł se narychtować roztoliczne klamory, jak na tyn przikłod świyncono kreda, sznorek naszmarowany wynżowym sadłym i żołciom szczuki, magnes,

Świynty Jon przichodzi. Osoby – 1. Sztefa, Bernada, Yma, Fela ( starsze kobiety), Agatka, Maryjka,Traudka, Cila      (młode), Leon, Achim ( chłopcy ), jeszcze dwie pary młodych, dwaj   chłopcy do skakania przez ogień. Scena jest podzielona w ten sposób, ze na jednej stronie stoją sztuczne choinki ( las), na środku siano (pole), po drugiej stronie szeroka błękitna szarfa (rzeka) i obok ognisko w takiej odległości żeby można było przez niego skakać. Scena I – pole. Bernada, Sztefa i Agatka grabią siano. Cały zespół śpiewa. Posenka I – Świynty Jon Bernada – Już je dość nieskoro, a to siano je dość dobrze przeschnione, jutro go mono pójdzie zbiyrać do stodoły. Sztefa – To zrobiymy teroz kopki, spiychejmy sie, bo już tam chyba Achima widza, jak idzie od lasa. Wyglondo na ta nasz Agatka, aże wyglondo. Bydzie pewnikiym chciał jeji wionek wyłowić, jak go ciepnie na woda, bo już od downa mo za niom łoko. Bernada – A ciebie by sie Agatko tyn Achim zdoł, abo ni? Agatka zawstyd

Stacja XII Brakło sztromu w doma, Hanrich szukoł świyczki, wtynczas zejrzoł w szranku dwie małe krzineczki, a w nich stare pisma od jego niebogi. Wtynczas wyjon pisma, czytoł ich roz drugi. Pojon co w nich stoło przi drugim czytaniu i terozki wiy już, że zajś czakoł na ni. Pisma od niebogi zza grobu posłane, drugi roz szkryflane, po drugi czytane. Cofają sie wajzry we starym zygorze, Ślubno zajś je mlodo, wszystko zajś być może. Czy je na zakryncie, czy na końcu drogi? Mono swiat sie zaczon dlo jego niebogi? A łon, jak nasiono dziepiyro kiełkuje. Śmiertka ni ma końcym – fest to Hanrich czuje

Wielki warzyni Rychtuj synku do Wilije bo już gwiozdka blysko, złotym blyskiym topi serca i łoświytlo wszystko. Rychtuj wartko łobrus, swiyca! Piyczcie muter ryba, bo Dzieciątko już do łokna klupie w ciymno szyba. Najgorszy z bajtlami je dycko do połenia we Wilijo. Przecyż już dycko starzi ludzie godali, że jak łojce ryczom po swoich pociechach w tyn dziyń to potym już bez cołki rok bydzie yno jedyn butel w doma, jedne wadzyni i nerwowani. Ja, dobrze sie tym starzikom godało, ale jako tu niy ryczec jak sie mo szejść synczyskow i to tak łokropnie zmierzłych jak u Gruchlikow z Cyntnerowca. Loboga, coż to   boły za synczyska utropione! Niy boło dnia żeby co niy napochały! A to prziszły uciaprane z wiyrchu na doł od marasu, a to po stromach skokały, a to zajś poprały sie z bajtlami od somsiadow. A już najgorszy boło z lontami, sztyjc prziszły w potarganych na konski galotach. Boroka Gruchliczka już se z tym ficowaniym rady niy dowała. Nojwiyncyj galot natargali Leuś i Piete

I Z kołoczym do młodego pona. wykonuje zespół Jastrzymbioki W domu panny młodej – kucharka Ana, matka panny młodej Wichtora, dziewczyny do pomocy – 1 Francka, 2 Sztefa   3 Ludwina. Siedzą przy stole w kuchni, piją bonkawa. Wichtora – I co, pokosztowałyście Ano tyn kołocz? Kiery je nojlepszy, bo mie się zdo, że tyn z bryjom, choć i tyn z makiym, tyż je fajnisty. Ana   – Kożdy je dobry jak je świyży. Mie nojleszy szmakuje taki prosto ze pieca, jeszcze gorki, ale to ni ma dobre, bo zajś potym watroba wysiodo. Wichtora – Ja na starość, to wszystko wysiodo. A wom dziołszko szmakowało? Wom tam jeszcze nic niy wysiodo, pra? Francka – W pojstrzodku nic, ale szłapy mi wysiodajom od tego deptanio. Ana – a co jo mom pedzieć, jak te młode już ustoć niy poradzom. Ja, pijcie ta bonkawa, bo jeszcze ta młodo musi łobrać kiere sznity pójdom do młodego pona. Sztefa – Mono te moji, bo jo poradzą piyknie posypka ukłodać. Francka – A mono moji, bo mój kołocz je dycko najszumniejszy.

wykonuje zespół Jastrzymbioki Herody Dzieci bawią się na podłodze. Gospodarz huśta najmniejsze dziecko na kolanie, gospodyni kroi ciasto. Gospodarz - Rajtu, rajtu Bartoniu, kaj to jedziesz na koniu? A jo jada do Gliwic, ni mom konska rynkawic, yno same gonki, co przikrywom sonki. Rajtu rajtu Bartoniu kaj to jedziesz na koniu/ Gospodyni - Niy podciepuj tak wysoko tego dziecia, bo go o ordeka chlaśniesz i z graczki przidom płaczki. Podźcie lepszy na swaczyna, zostało jeszcze pora sznitow zisty ze Godnych Świąt. Mocie dzieci, biercie. Dzieci częstują się babką, gospodarz zagląda do okna. Gospodarz - Pierońsko zima je dzisio na dworze i śniega tela. Bołech zajrzeć na krowy, dołech im siana. Mono za jakiś czas trocha popuści, bo nom zmarzną boroki. Gospodyni - A ogacioł żejś dobrze dźwiyrze z chlywa? Gospodarz - No toć, jeszczech tam dzisio zaglondoł, a krowy se tyż nachuchają, to chyba niy pomarzną. Gospodyni - Niy starej się, dyć chyba my wszystko jak trza za zim

OPOWIEŚĆ WIGILIJNA Pokój w starym domu. Na środku stoi stół, obok dzieci dekorują choinkę. Z tyłu stoi chór. Chór śpiewa „ Cicha noc”. Babcia kręci się wokół stołu, mama przygotowuje kolację wigilijną. Dziadek siada na niskim krzesełku. Ruchem ręki przywołuje dzieci. Dziadek: Podejdźcie, opowiem wam coś zanim babcia i mama przygotują kolację. Jestem już stary i pamiętam wiele wigilii i tych spędzonych z waszą mamą, kiedy była jeszcze małą dziewczynką i tych wcześniejszych, gdy żyli jeszcze moi rodzice i dziadkowie. Gdy byłem małym chłopcem, takim jak ty Jacusiu [ dziadek głaszcze chłopca po głowie] mój dziadek zabrał mnie do lasu w wigilijny poranek, żeby ściąć niską sosenkę, taką, jak ta , która stoi tu obok, ale różniła się tym, że była żywym drzewkiem. Kiedy byliśmy w lesie zobaczyłem piękną choinkę na środku polany. Dziadek wyjął z koszyka siekierę i zaczął ją ścinać. Nudziło mi się, więc zacząłem rozglądać się po lesie. Wszędzie było biało, gdyż śnie

Rychtowani betlejki. Spod chojinki Zeflik świynty, krykom ruszo uśmiychniynty, wcisko Dziecia sie w Maryje. Toż siodejmy do Wilije Wielki wychraniani i rychtowani do Godow zaczynało sie na świynto Łucyjo. Łod tego czasu bajtle zaczynały wyszczigować roztomańte lańcuszki na chojinka z kolorowych papiorow, ze starych tytek robiły gryfne, skrzydlate aniołki, a łorzechy łowijały pozłotkom, kiere starka cołki rok zbiyrali na przileżytość Godow. Rade chytały sie tej roboty, a potym jedne przed drugimi sie przekazowały, kiery zrobioł najdłogszy lańcuszek, abo nojpiykniejszo gwiozdeczka. A u Antończykow bajtli boło łosiym, toż czym bliżyj Godow, tym ta hołda cackow do łobstrojynio stromka rosła i rosła. Starzik zajś wysmyczyli ze kumory staro drzewiano skrzinia, we kierej trzymali betlejka jeszcze po swojich łojcach i szacowali kożdo figurka, kierych stoło moc przi stajynce. Latoś uznali, że trza bydzie betlejka cołko łodnowić i posztrajchować, bo już yjzel i kamela zamiast bronotnej

Adwyntowe zolyty Ciągnie raja światełek, Na białym śniegu blysko, a jedne nojmyjsze kajś z boku, bo do kościoła mo blisko. W pojstrzodku niy narodzony już doczkać sie ni może, lezom dźwiyrzami lampiony, stowajom w cichej pokorze. I czuć to wielki czakani Adwyntowego czasu, bo cojś już wonio chojym z niedalekigo lasu. Zbiyrały sie do kupy jak sie zećmiło: Ana Macurka z cerom, Wercia od Myśliwcow, Hyjdla Piechowo, baba od Piekorza, jego siostra Aniela i jeszcze młode dziołszki, kierym robota sie w rynkach polyła: Hania od Kopyrtkow, dwie siostry Janulkowe Mirka i Fela i jeszcze Lynka z drugiego końca wsi. Boł już trzeci tydzień adwentu, toż obeszły już trocha chałp i niejedyn cingowy waszpek piyrzo naszkubały. Przeca rok rocznie szkubaczki zaczynają sie od Świyntego Marcina. Niy darmo sie godo; „ na Świyntego Marcina rychtuj piyrzi na pierzina”. Dzisio prziszoł dran na Ana, toz sie kludziły ku jeji chałpie, a roboty boło tam moc, przeca dwadzieścia gynsi chowała. Gospodyni

Kulawo kawka Narrator Posłochejcie mie ludkowie o gorniku wom opowiym, takim co już mioł pyndzyjo, no i baba mioł Łucyjo. Bernat, bo to o nim godka chałpka mioł i mioł zegrodka, chlywek mioł, w nim koza bioło. A za rajom tak to boło. Baba Łucyjo Bernat skończ już ta fajfka kurzić, a chyć sie roboty. Idź wykludzić koza do lasa, bo we chlywku meczy, głod mo. Bernat Ida, babo! Narrator Idzie Bernat, koza kludzi w las, kaj ni ma żodnych ludzi. Je tam cicho, szczuszczom stromy, Bernat je tym zachwycony. Koza szkubie trowka młodo. Bernat som do siebie godo. Bernat Jezderkusie, jak tu je piyknie, prowda koziczko? Choć tu mi baba sztyjc niy chalace o wszystko. Ale, coż to? Dyć tu leży ptoszek jakiś bolawy. To je kawka, kulawo je boroczka, choro. Wezna jom du dom opatrować. Narrator Wzion ta kawka, du dom leci. Dyć Łucyjo ni mo dzieci, bydzie łopatrować ptoszka, do mu ziorek jakich troszka, do mu wody do kochlika. Toć uciecha dlo gornika. Łucyjo Bernat, tyś

Polteraben. Inscenizacja z piosenkami śląskimi W kuchni siedzą panna młoda ( Małgola) i rodzice (Francik i Matilda). Małgola zakłada wałki na włosy przed lustrem, matka kulo nudle, ojciec czyści lakierki wyjściowe. Matka – Kończ już zawijać te dauerwele, dyć już trzisztwierci godziny przed tym zdrzadełkiym siedzisz. Godałach ci zebyś se dała ich Gojiczce zrobić, łona mo przeca w tym lepszo wprawa. Małgola – Ale jo se to wola po swojimu zrobić. Gojiczka mono je i dobro frizjerka, ale ni na moji szkuty. Wom trwało fajnie robi, ale łona je staro i niy poradzi tak nowomodnie czosać. Trocha się lynkom, że mi ta frizura jutro ańfachowo zrobi, a tego bych se niy wyboczyła, żeby na moji weseli cojś boło niyrychtyg. Matka – niy boj się dziołcho, dyc łona tela młodych paniow frizerowała to i z tobom se poradzi, choć tak wynokwiosz, prowda łojciec? Ojciec – A jo tam te wszystki wasze babski wynokwiania smola. Tu muszą zaglondać, cobych strzewiki mioł piyknie wyglancowane jak byda jedyno

Mazurka Zaglondejcie mili ludkowie jak to życi czasym dziwnie się ukłodo. Jedyn idzie bez ni z wielkim larmym, z butlym łokropnym i zdo mu się, że ludziska szytjc zaglondajom na niego z podziwym wielkim i godajom se miydzy sobom Tym to je ważny człowiek i bydzie zapamiyntany bez dłogi roki. Ale jak yno skończy dużo rozprowiać, a wychwolać się som pod niebiosa, to inksi obrocom sie do zadku i ani na niego nie wejrzom. A som tacy ludzie, kierzi idom bez życi cicho i ze skromnościom , a jednak przysłożom się inkszym i som zapamiyntani bez dłogi roki. Tak jak to było z Richuśkom Mazurkom,o kierej do dzisyj ludzie godajom, choć downo leży na kiyrchowie, a chałpka jeja już nie istnieje i nie istnieje żodyn znak ło ni procz ludzkij pamiyci i dobrego słowa. A coż wielkigo zrobiła dlo inkszych? A to, że wongiel woziła swojom wyslożonom forom bez dłogi roki jako jedyno baba chyba na cołkim Ślasku. A zaczyno się łod czasu jak jeji chłop Richuś na wojnie polyg, a w doma dziecka jeść wołały i t

IV Rodzice chrzestni I Dziwni przybysze Niełatwo być trzynastym w rodzinie dzieckiem, oj, niełatwo. Jeśli ktoś nie wierzy niech zapyta Artusia, trzynastego z dzieci Gustlika Kokota. Samego Gustlika zapytać już nie sposób, gdyż jego spracowane ciało od prawie trzech miesięcy spoczywa w chłodnej, wilgotnej ziemi na pawłowickim cmentarzu tuż obok żony Ludwiny. Sierotą więc został Atruś podobnie jak jego dwanaścioro rodzeństwa. Tak, ale oni wszyscy założyli już swoje rodziny i uprawiają swoje gospodarstwa, a Artusiowi została ojcowizna Kokotów. Żadne to jednak bogactwo, ziemi kawałeczek tak lichy, że wyżyć z niego nie sposób i dom do remontu, na który  przecież biednego chłopca nie stać. Rozmyślał więc sierota nad swoją dolą i wspominał ukochanych rodziców wracając z procesji Bożego Ciała czerwcową porą. Wielkie, zielone drzewa rosnące wzdłuż polnej drogi szumiały łagodnie popychane kołyską wiatru, wtórowały im trawy. Niezwykły był to dzień dla chłopca i to nie tylko dlatego, że