Blog po śląsku- Ewelina Kuśka : Gwara śląska

 

 

                                                                Czarownica - ballada pochodzi z książki " Skąd sie bierom diobły"

Utopek Lojzik  cz. I Dobra rada Any

Bebok Starki i ciotki, opy i omy, somsiod i potka dobry znajomy, kożdy sztyjc straszy i yno godo, że zmierzłe bajtle, to bebok zjodo. Jak niy poschraniosz graczek z delowki, jak we Wilijo niy zjysz makowki, jak locesz, abo straszysz kamratki, jak klupiesz wieczor w dźwiyrze sąsiadki, to już cie straszom, że bebok leci. Zaroz wylezie i zeżro dzieci. Choć żejś go jeszcze niy widzioł wcale, bo sztyjc kajś siedzi som na powale, abo za ścianom szuści i klupie, abo spi w szparze w starej chałupie. Bebok w stodole, bebok je w rzece, a jak tam przidziesz, to łon uciecze. A je łoszkliwy, jak mało kiery, choć ni mo kryki, ani giwery. A jednak, bojom fest sie go dzieci, bo żodyn niy wiy, skoro przileci. Toż, kożdy dumo i rozważuje jak tyż tyn bebok sie prezyntuje. Czy łon je wielki jak kumin z gruby,   Abo, jak mrowca bebok łoszkliwy je mały, abo ciynki jak szpanga. Czy łon mo muskle i dźwigo sztanga, abo je leki jak gynsi piyrzi, abo si

Smok Jo już myśla nad tym rok,                                 jak wyglondać może smok, cobych poznoł go z daleka, bo łon może zjeść człowieka. Czy je wielki? Czy mo skrzidła? Czy ksiynżniczka mu sie zbrzidła I na dzieci by mioł szmak? Kierejś zeżrać by chcioł tak? Coby wartko tu niy wskoczył i mie naroz niy zaskoczył musza już się prziszykować jako zbroja narychtować. Miecz, to zrobia se z patyka i wypija garniec mlyka, cobych siły mioł niymało, by smokowi się niy zdało, że mo z chuchrym do czyniynio, co się poddo bez walczynio. Jak go dziubna tym patykiym, smok uciecze zaroz z rykiym i sie wiyncyj niy pokoże Ślad zaginie po potworze

Kalita i dioboł Kiedy ciotka Klemyntyna jeszcze dziywkom boła do jednego dospodorza na słożba chodziła. Zwoł sie łon Kalita i boł bezbożnikiym, krziż wyciepoł, zaroł w ziymia i zdeptoł strzewikiym, ciotce zajś zakozoł chodzić do kościoła, a łona Kality łokropnie sie boła. Aż kiedyś w niedziela gardina wiyszała, naroz jakoś bryczka pod płot zajechała. Sztyry czorne konie stowajom u bramy i wysiodo se panoczek piyknie pozbiyrany w dłogim, czornym mantlu. Lezie do pojstrzodka, toż wartko Kality leci wołać ciotka. Wlazuje gospodorz, z panoczkiym sie wito, a dyć ze strzewika wylazło kopyto. Zejrzała to ciotka, ślazła do piwnice, bo tam skryła przed Kalitom kiejś sztyry gromnice i mało flaszeczka ze świynconom wodom, toż łapła jom wrtko i leci zajś do dom. A tam dioboł syjmnył mycka i wylazły rogi, ciągnie se Kality, już som wele drogi. - Ratuj moja dusza Pon Boczku kochany!- - chalace Kalita cołki ubeczany. Ale dioboł ciągnie wiela sił w k

Wilkołak                                                                      Kiery widzioł wilkołaka jak loce po nocy? Łon co łapnie do pazurow, zaroz zadławoczy. Jak miesiączek, choćby krepel na niebo sie skludzi, to zeżyro wszelko gowiydź, a czasym i ludzi. Rokow tymu bydzie dziesiynć, jak w chałpie przi lesie miyszkoł karlus jedyn młody, szwarny Wala Wiesiek. Chcioł sie żynić z Filomynkom co mu boła rada, coż, kie przoła mu Maryjka, cera łod somsiada. Sztyjc lotała na zolyty, strojiła sie sztyjc, niy zaglondoł na to Wala, bo ji niy przoł nic. Ja, niy bydziesz ty karlusie Filomyny pieścić, hned łobejrzisz jak Maryjka poradzi sie pomścić. Poszła dziołcha ubeczano do starej Waloszki, tej, co warzi z żab i zielo roztomańte proszki i prziniosła łod ni szlajfka dłogo i czerwiono. - Wejź jom synku na pamiątka, bo miłość skończono, noś na karku, a niy byda już lotać ku ciebie, wejź se swoja Filomyna, żyj se ś niom jak w niebie. A na dworze już sie

O Kubie co przoł grubie

Czasym diobły sie przydajom Czasym diobły sie przidajom. Wiycie, terozki na świecie, to aut tela niy znojdziecie wiela kiedyś diobłow boło, jako ludzi moc kusiło . Kole dobłow- tych łokropnych boło mocka myńszych, drobnych wodnych, leśnych i kudłatych, blank ryszawych, takich w łaty, a nojwiyncyj czornych fest. Teroz to ich mało jest bo ich ludzie niy wołajom.   Kiejś to czynsto sie godało : „ Ach do czorta!”, „Ach do dioska!”   – i już dioboł mynczoł wioska, abo chałpa sztyjc nawiydzoł i śnik z powiek ludziom spyndzoł. A boł taki Jorg Watoła, co sztyjc yno pioł gorzoła. Choć padajom, że we flaszce, we kieliszku, abo w glasce kaj gorzałka na dnie leży   czorny dioboł [kto chce wierzi], to niy widział go tyn Jorg. Pioł gorzałka cołki rok! A mioł   baba piykno, miło,   życi fest jom doświadczyło przi pierzińskim ożyroku, co boł krzyźby roz do roku. Aż padała w końcu: „Dość ! Dom jo ci pieronie w kość! „ I oblykła kożuc

Utopiec Rympa Utopiec Rympa i niedźwiedź   Tam, kaj rzyki fale gnały koła młynow sie zwyrtały, bulko woda pod kołami, idzie ludzi moc z miyszkami. Zwyrtu, zwyrtu, koło miele, bydom chleby na niedziele, bydzie biołej mąki moc. Poszli ludzie. Idzie noc. Bulko woda, gyrglasuje, kieryś z rzyki wylazuje i do młyna wartko kroczy. Sierść zielono, żabi łoczy i kopyta zamiast szłapy. Ciepie młynorz mu na łapy Zboża, mąki biołej tyż. Czy to człowiek? Czy to zwiyrz? To utopiec Rympa prziszoł. Je w noc kożdo, je i dzisio. Na delowce, tam, kaj stanie szlom i woda sie łostanie. Jak marasić łon tak może!? I wychciywo jeszcze zboże! Choć chalace młynorz fest, to duch wodny przeca jest, totyż gorszyć go niy może, już mu lepszy dować zboże. Ale roz ktojś bez dziyń klupie. -           Czy je młynorz we chałupie? Joch je Cygon, stary Tarka, co sztyjc chodzi po jarmarkach i niedźwiedzia z sobom wodzi. Przipion żech go sam przi wodzie

Kowol i Śmierć Tata łod Józika Hojki piyknie umi bojać bojki, a rozprowio fest ciekawie. Bajtle siednom se na ławie i słochajom opowieści, że aż w głowie sie niy mieści co tak cicho wroz je w doma. We fotelu drzymie oma, w piecu klupie cojś i strzylo, a tatulek tak zaczyno: - Przed wiekami, przed downymi jedyn człowiek żoł na ziymi, co Pon Boczek go poskłodoł z gliny pociapranej z wodom. Adam – bo to o nim mowa, hned poprosioł o połowa swoja drugo, czyli Ewa, ta co jabłko zjadła z drzewa. Potym, jak już dzieci wiycie, ciynżko boło im na świecie, mieli bajtle, wnuki potym. Mierzło im sie ze żywotym, bo lot mieli już bez liku, bolom kości już starzikow i choroby gnymbiom sztyjc, aż łobrzidło im sie żyć. Toż Pon Boczek w swej litości stworzył baba, same kości, doł ji płachta, kosa w gość i tak pado:” Zycio dość! Kiery stary śmierć go skosi, choćby niy wiym wiela prosioł, niy pomoże łodtąd nic, kożdy bydzie trocha żyć. I zaczyna tyrać smierć. - Tyn lot

O Kubie co przoł grubie Jeśli kiery fest przibadze do swoji roboty, to niy umi sie ś niom rozyńść na pyndzyji potym. Przidarziło sie to kiedyś Kubie Twardoniowi, co na rydułtowskij grubie szterdzieści lot robioł i jak prziszło do pyndzyje mu sie przirychtować, to na duszy boło ciynżko z grubom sie rozstować. Przilazowoł sztyjc pod brama z chłopami klaprowoł, a strażnika o nowiny grubski wypytowoł. Aż kiejś w zimie prziszła słabość i ciynżko choroba, z łożka sie niy idzie ruszyć, ledwo dźwigo głowa. Pociś babo mie ku łoknu – pado cicho Kuba – mono zza gardiny zejrza moja staro gruba. Jak sie łoczy zawiyrały i śmierć dusza brała, to sie sztolnia rydułtowsko Kubowi stawiała i powiado: - Jo mom jedno, łostatni życzyni, coby zejrzeć taśma z wonglym i z szarym kamiyniym, coby chodnik niski zejrzeć i hełmu pomacać, chciołbych choćby i po śmierci na gruba powracać. I tak umrzył Kuba stary, co tak grubie przoł, w truła kamrat mu spod szybu konszczek wonglo doł. A po jakimś

Mora Downij, to nikiere baby z diobłym miały ciymne sprawy, jak sie diobłu zaślubiły, to sie mory ś nich robiły. Jedyn taki Fridek ze wsi na muzykach boł nojlepszy w tańcowaniu, w wicowaniu, w dziołszek gryfnych szacowaniu. Aż roz z jednom sztyjc tańcowoł, wino stawioł i błoznowoł, totyż wszystkich to zdziwiło coż mu sie tak łodmiyniło. Ale frela co ś nim boła tako gryfno, że przićmiła dziołchy i te młode baby, co niy ślazły wcale z ławy. Lynka, tak na miano miała ta, co z Fridkiym tańcowała, a miyszkała dwie wsie dali, cudym z synkiym sie spotkali, toż za tydziyń sie zgodali, że zajś bydom tańcowali. Myśloł karlus:” Jak sam stoja, to ta dziołcha bydzie moja!”. Potym w doma zjod wieczerzo i do spanio sie przimiyrzo, trzeba przeca stować rano, jutro bydzie suszoł siano. Ale ledwa zawrzył łoczy jakoś baba bez siyń kroczy i na łożku jego siodo, fest bachrato chocioż młodo, nos szpiczaty, zgite zymby, ślina sie ji kidze z gymby. Sagom rziciom na kark sk

Czarownica Ujec Feliks, to poradzi opowiadać o przeszłości, a tak piyknie, że aż bajtlom łoczy locom z ciekawości. Jak do Klepkow kiedy przidzie bajtle flot ku niymu lecom i go proszom: „ Rozprowiejcie o przeszłości nom co nieco!” -          Posłochejcie – pado ujec – dzisio powiym wom o babie co miyszkała sama jedna, niy chodziła do wsi prawie. Chałpka jeja wele stawu, a w zegrodce dziwne ziela, co warziła ś nich mazidła, a w zegrodnce jedno ciela. A to ciela jak jałowka masne mlyko ji dowało, bo to boła czarownica, co uroki zadowała. Jak na kogo urok ciepła, palce ropom podchodziły, spać tyż niy mog, a na gymbie ciymne fleki sie robiły. Inkszym krowom mlyko brała, bo umiała ich zaklinać, łod jejigo zajś cielątka taki mlyko, że maśnina na nim boła aż na meter i śmietonka jak marzyni, a na hoku wisioł palec łod wisielca w jeji siyni. Kożdy wiedzioł, ze to wiedźma, dokuczały sztyjc ji dzieci, a jak wiater wioł, godali, że na mietle łona leci. St

Wodne panny Tam, kaj teroz stojom bloki kiejś boł stawek dojść głymboki, a po bokach zarośniony tatarakiym z jednej strony, z drugi strony gynste krze ciyń robiły cołki dnie. Tam bezmała lato całe panny sie pokazowały. Wszystki boły jednakuśki z wiyrchu na doł blank saguśki, dłogi włosy, jasne lica miała kożdo ta wodnica i śpiywały noce całe, a czasmi tańcowały. Jak ich dziołcha tyż zejrzała, to do roku sie wydała. Gorszy boło z karlusami, co trefiły sie z pannami, bo jak kiery zejrzoł ich niy łożynioł sie już, ni. Starka dycko to godali, że im muter kiejś bojali o Paulku, synku młodym, co przechodzioł kole wody jak z muzyki kiejś szoł w nocy i ku stawku z drogi zboczoł. Wroz usłyszoł śpiyw łod wody, zejrzoł sztyry panny młode jak za rynce sie dzierżały i do kupy tańcowały. Łod tyj pory kożdej nocy synek zajś nad stawek kroczoł i łodkozoł ślub z Kornelom, bardzo gryfnom młodom frelom. Wcale sie już niy łożynioł,