Blog po śląsku- Ewelina Kuśka : Gwara śląska

Wiela je po ślubie Gryjty i Wikusia? Zaroz!...Niech pomyśla, porachować musza. Wiym! Dwadzieścia rokow majom łod wesela, ale choć grosz majom, to majom niewiela. Wszystko skiż Wikusia. Na chałpa mu szkoda, sztyjc szpruje światło, gaz, jodło i woda, sztyjc ta sama pralka, meble, lonty, graty, a wszystko skiż chłopa, co tak je chamiaty. Jak Gryjta co kupi, zarozki je ściekły, aż w końcu...sie garce na blasze rozciykły. - I w czym byda warzić? Z garca leci woda - beczy Gryjta, chłopu na garce zajś szkoda. Coby jom niy słyszeć, flot uciyk do pola. - Grosza ze szporkasy ruszyć niy pozwola!! Wnerwiła się baba, do antryju poszła, wszystki Wikusiowe strzewiki wyniosła, wysmyczyła z ławki stare guminioki, potym do pojstrzodka wciepała ziymioki. A potym sztolkapy se narychtowała i miynso w nich piykła, ajlauf zakłocała, a nudla zrobiła w laczach Wikusiowych. - Jeszcze to zawarzić i łobiod gotowy! Kurziło się z blachy, gumoki gorały, zandale pyrsz

kopalnia po śląsku Byli se roz dwa kamraty, kierzi żyli jak brat z bratym. Już jak łoba byli mali, to do kupy się trzymali. Jedna trzesnia przekrowali, jednym balym se ciepali, jedyn heft do kupy mieli, używali jednych breli. I tak dycko se godali, kiedy jeszcze byli mali - Jak urosnom z nas już chłopy, to pójdymy do roboty i na gruba się przijmnymy- hajerami łostanymy. Tak sie stało, jak godali. A co potym boło dalij? Jak sjechali już na spodek zakludzono ich na przodek. Wszyndzi maras, wszyndzi  cima, łokiyn, ani dźwiyrzi ni ma i trza ciepać łopatami, choć ze strachu galotami łobum prało, że sromota. Aż popuścioł po galotach  jedyn kamrat i tak dżisnył, choćby kulok z wiyrchu piznył, abo ring popuśioł cały. A galoty sie stargały. Drugi kamrat tak sie zlynknył, że ze strachu praje klynknył. Potym puscioł sie chodnikiym i uciekoł z wielkim rykiym, a kamrata smoloł w przodku. Tela o kamractwie godki. Bo już s

Adelka se dzisio kolanko odrziła, bo chlasła o zola, tak sie zagapiła. Teroz siedzi w kącie, dzierży sie za nożka, boroczka Adelka, naszo mało dziołszka. Aż tu naroz przyszła starka od Adelki, a ta starka serce mo dlo bajtli wielki. Pohuhała nożka, pohalała liczka i już uśmiychniono mo dziołszka gymbiczka. Jak dobrze, że bajtle majom dobre starki, co ich ucholkajom, opowiedzą bajki, czasym ciompa utrzom, zista ufyrlajom, ci, co majom starki fest dobrze sie majom.

I Z kołoczym do młodego pona. wykonuje zespół Jastrzymbioki W domu panny młodej – kucharka Ana, matka panny młodej Wichtora, dziewczyny do pomocy – 1 Francka, 2 Sztefa   3 Ludwina. Siedzą przy stole w kuchni, piją bonkawa. Wichtora – I co, pokosztowałyście Ano tyn kołocz? Kiery je nojlepszy, bo mie się zdo, że tyn z bryjom, choć i tyn z makiym, tyż je fajnisty. Ana   – Kożdy je dobry jak je świyży. Mie nojleszy szmakuje taki prosto ze pieca, jeszcze gorki, ale to ni ma dobre, bo zajś potym watroba wysiodo. Wichtora – Ja na starość, to wszystko wysiodo. A wom dziołszko szmakowało? Wom tam jeszcze nic niy wysiodo, pra? Francka – W pojstrzodku nic, ale szłapy mi wysiodajom od tego deptanio. Ana – a co jo mom pedzieć, jak te młode już ustoć niy poradzom. Ja, pijcie ta bonkawa, bo jeszcze ta młodo musi łobrać kiere sznity pójdom do młodego pona. Sztefa – Mono te moji, bo jo poradzą piyknie posypka ukłodać. Francka – A mono moji, bo mój kołocz je dycko najszumniejszy.

Bania. . Urosła przy płocie bania, choćby beczka. Fest jom podziwiała maluśko Hildeczka. Choć kole nij rosły kwak i oberiba, a dali marekwia i dłogo pokrziwa, to dziołszka na bania yno zaglonadała, aż w końcu do starki tak kiedyś padała: - Jak już przidzie jesiyń, to zrobia ś ni straszka. Do pojstrzodka wraża jako staro flaszka   i świyczka różniono, coby sie świyciła i coby przed siyniom tak bajtle straszyła. Bania je markotno na taki godania, bo przaje fandzoli, sztyjc poglondo na nia. Choć je fest bachrato, a fandzola chudo, to gorko w to wierzi, że kiejś im sie udo. Toż niy chce być straszkiym, a bardzij idolym, coby sie poasić przed calutkim polym.

Kopruch Boł se jedyn kopruch, co mioł chude szłapy, boł jeszcze karlusym i niy boł żyniaty. Lotoł nad barzoły we postrzodku nocy, coby znojść se baba i być u nij w zocy. Praje sie zdarziło, że blank blisko wody stoł se namiot ,w kierym społ se synek młody. Toż dziołchy kopruchy wyjyny trompety, coby   trocha popić krwie z jego klepety. Kopruch karlus furgoł som nad barzołami, bo dziołchy se poszły – spiom pod namiotami. Wtynczas ujrzoł karlus nad wodom świytlika, co tancowoł, chociaż niy grała muzyka. Blyszczoł przi tym w trowie jak różniono świyca aż sie kopruchowi czerwiyniły lica. Praje hercklekoty go przi tym chyciły, zaprzoł świytlikowi – ni ma na to siły. Lotoł za nim dłogo, a świytlik uciekoł. Aż sie znod tyn kopruch   przi glajzach nad rzekom. Stracioł mu sie z łoczow tam świytlik na chwila i wroz sie   hormiojo świytlikow zjawiła. Ogup borok kopruch, bo zaprzoł jednymu, chcioł go wartko łapnyć i oświadczyć sie mu. W koń

Bajka o śwince                                     Babuć Kulo sie po placu babuć we marasie, rod w gnojoku ryje, po pije w kalfasie, kaj je reszta wopna i stare pająki, co się przipryczyły zza płota łod łąki. Gryzie babuć   wongel jak słodki bombony, po pije go wodom, kaj gebiz łod omy leżoł zmoczony. Woda zzielyniała, skuli tego bardzij mu tyż szmakowała. Zeżro wieprzek mucha,   ślywki ze swaczyny, po ym se po prawi resztom pajynczyny. Godali nom   oma, że nikierzi ludzie som gynau zmazani, choćby te babucie. Dejmy na to ujec, jak przidzie naprany, tyż jak wieprzek śmierdzi i je okulany. Śmiejymy sie z wieprzkow, ale wszyscy wiedzom- kożdego   babucia kiedyś ludzie zjedzą.

Bachrato królewna- Po śląsku Bachrato królewna Za groniami, za stromami, za strymi krzipopami przed rokami tymu wiela żoł krol z babom.   Mieli cera. Choć krolewna piykno była rada jadła, rada piła. Fet i woszty robiom swoji. A ku tymu, drodzy moi keks, bombony, kreple, moczka. Rynce załomała szwoczka. Ni ma tela sztofu w mieście, knefli brakło już wkrolestwie. Wszystki klajdy popukały, a strzewiki sie zdeptały. Krol już ślimce, bo niestety w mieście kończom sie maszkety. A krolewna wszystko smoże. Łoto-   zawaliła łoże. Chned łordeka sie zapadnie, a królestwo się rozpadnie. Zawezwano w końcu wróżka, co je lekko, choćby muszka. W lufcie furgo jak rakieta, choć na karku ciynżko keta. Niech krolewna zaczaruje, abo myni jom futruje. Przileciała wróżka chned. Piyrsze ji wyciepła fet. Woszty biydnym rozdziylała, a królewnie tak padała: - Jak chcesz ksiyncia kiejś zapoznać, muszą skończyć się te błozna. Czas gymizom ło

Smok Jo już myśla nad tym rok,                                 jak wyglondać może smok, cobych poznoł go z daleka, bo łon może zjeść człowieka. Czy je wielki? Czy mo skrzidła? Czy ksiynżniczka mu sie zbrzidła I na dzieci by mioł szmak? Kierejś zeżrać by chcioł tak? Coby wartko tu niy wskoczył i mie naroz niy zaskoczył musza już się prziszykować jako zbroja narychtować. Miecz, to zrobia se z patyka i wypija garniec mlyka, cobych siły mioł niymało, by smokowi się niy zdało, że mo z chuchrym do czyniynio, co się poddo bez walczynio. Jak go dziubna tym patykiym, smok uciecze zaroz z rykiym i sie wiyncyj niy pokoże Ślad zaginie po potworze

Kurzynta- Po śląsku Straciła sie z placu kwuczka jarzymbiatka. Szukali jom starka, szukali somsiadka. Tako była gryfno, tak jajca snosiła, a tu naroz jak kamfora   flot sie ulotniła. Położyli kryska już na nij mamulka. Już sie łopytali u ujca Paulka czy im nowo kupiom jak na torg pojadom, bo chcieli kurzynta se uhować latoś. Ujec łobiecali. A tu dnia piyknego wylazła ta kwuczka zza winkla jednego. Wylazła, a za niom jak wojoki rajom Kurzynta żołciuśki   sie drogom kulajom. Żodne nic podane je do jarzymbiatki. Czyby łone boły z jakij inkszej matki? Najpewnij se znodła kajś gniozdo z jajcami, siadła na tym gnioździe i łobejrzcie sami… Wysiedziała kurzont chyba ze szternoście. Teroz na plac idom, choćby jaki goście. Chciała ich Halinka pohalać palcami, A tu wroz ich ni ma – siedzom pod skrzidłami. Przicisła ich kwuczka, łobejrzeć niy dała. Jak kożdo   mamulka sie o nich lynkała.

Kalita i dioboł Kiedy ciotka Klemyntyna jeszcze dziywkom boła do jednego dospodorza na słożba chodziła. Zwoł sie łon Kalita i boł bezbożnikiym, krziż wyciepoł, zaroł w ziymia i zdeptoł strzewikiym, ciotce zajś zakozoł chodzić do kościoła, a łona Kality łokropnie sie boła. Aż kiedyś w niedziela gardina wiyszała, naroz jakoś bryczka pod płot zajechała. Sztyry czorne konie stowajom u bramy i wysiodo se panoczek piyknie pozbiyrany w dłogim, czornym mantlu. Lezie do pojstrzodka, toż wartko Kality leci wołać ciotka. Wlazuje gospodorz, z panoczkiym sie wito, a dyć ze strzewika wylazło kopyto. Zejrzała to ciotka, ślazła do piwnice, bo tam skryła przed Kalitom kiejś sztyry gromnice i mało flaszeczka ze świynconom wodom, toż łapła jom wrtko i leci zajś do dom. A tam dioboł syjmnył mycka i wylazły rogi, ciągnie se Kality, już som wele drogi. - Ratuj moja dusza Pon Boczku kochany!- - chalace Kalita cołki ubeczany. Ale dioboł ciągnie wiela sił w k

Strzewiczek - Po śląsku  Strzewiczek Poszoł na łąka roz mały Zefliczek i w trowce wysoki se straciuł strzewiczek. Powiydzcie mi ptoszki cojście tu lotały Czy żejście strzewiczka dzisio niy widziały? A mono ty w trowce brzynczoncy świerszczyku wiysz co o mojim jednym strzewiku? A mono zajączki we trowce kicały znodły mój strzewiczek i mi go zebrały? Niy wiy już co robić i ślimce Zefliczek Kto mi teroz łoddo mój drugi strzewiczek? Powiydz mi boczoniu mój kochany ptoku jak jo teroz pójda du dom po   bosoku? Aż tu naroz prziszła siostrziczka Zefliczka Poszukała w trowce i znodła strzewiczka Utrziła mu płaczki sznuptechlom ze liczka Jak dobrze je mieć starszo siostrziczka!

Szprytno Koczka Szprytno koczka Tam w antryju na bifyju stoji mlyka szolka czako koczka aż wylezie mama, tata, Jolka. Jak wylyźli na zegrodka, to koczka skoczyła, cołki mlyczko ze szoleczki, wartko- chlaps- wypiła. Prziszła Jolka ze zegrodki, a pić ji sie chciało, wtym zaglondo, a tu mlyko kajś wyparowało. Inkszym razym szprytno koczka z kąta zaglondała jak w niedziela mama miynso w kuchni rychtowała. W cołki chałpie już woniało piyknie roladami, ale tata mama woło na film z kowbojami. Jedna baba do kowboja na koniu strzylała, a tam w kuchni se rolady koczka wyżyrała. Jak rodzinka już po filmie za stoł chciała siodać, to niy było już do klusek i zołzy co podać.

Wilkołak                                                                      Kiery widzioł wilkołaka jak loce po nocy? Łon co łapnie do pazurow, zaroz zadławoczy. Jak miesiączek, choćby krepel na niebo sie skludzi, to zeżyro wszelko gowiydź, a czasym i ludzi. Rokow tymu bydzie dziesiynć, jak w chałpie przi lesie miyszkoł karlus jedyn młody, szwarny Wala Wiesiek. Chcioł sie żynić z Filomynkom co mu boła rada, coż, kie przoła mu Maryjka, cera łod somsiada. Sztyjc lotała na zolyty, strojiła sie sztyjc, niy zaglondoł na to Wala, bo ji niy przoł nic. Ja, niy bydziesz ty karlusie Filomyny pieścić, hned łobejrzisz jak Maryjka poradzi sie pomścić. Poszła dziołcha ubeczano do starej Waloszki, tej, co warzi z żab i zielo roztomańte proszki i prziniosła łod ni szlajfka dłogo i czerwiono. - Wejź jom synku na pamiątka, bo miłość skończono, noś na karku, a niy byda już lotać ku ciebie, wejź se swoja Filomyna, żyj se ś niom jak w niebie. A na dworze już sie

Pikelsznita z ajerkoniakiym Pieczymy dwa biszkopty w bratrule – jedyn bioły i jedyn kakaowy. Oba mażymy ajerkoniakiym. Bierymy liter mlyka i warzymy dwa budynie śmietonkowe, mogymy tam dosuć trocha wanilie. Do krymu dodować po troszce ubitego fajnie masła, kierego bierymy kole szterdzieści deko. Sztyjc miyszać, coby sie cfołki niy porobiły. Krym mazać hrubo miyndzy biszkopty polote ajerkoniakiym i trocha po wiyrchu. Jak kiery rod, to może se to pomazać z wiyrchu polywom szekuladowom.

Pieśniczki (Po śląsku)  - Uworz mi piykny kuchorzu Uworz mi piykny kuchorzu. na melodię  Zagraj mi piękny Cyganie Wykonuje zespół Jastrzymbioki. I  Uworz mi piykny kuchorzu Uworz mi kiszony żur Dodej tam szpyrki i jajec Piykny kuchorzu ty mój II  Uworz mi mi piykny kuchorzu Rolady ze zołzom dwie Do tego kluski i szałot A byda wychwolać cie III  Upiecz mi piykny kuchorzu upiycz mi zista jak trza Dociepej do nij rudzynek A dom ci kuseczki dwa IV   Jak już se pojym kuchorzu Na pewno zaprzaja ci Żołądek je blisko serca Kożdo Ślazoczka to wiy.

XV Zigusiowe wnuki. Najbardzij na świecie – bardzij niż swojim dwom babom przoł Ziguś Margiytce, cerce, kiero z nikierymi rzeczami dojść fest sie do niego podała, jak choćby dejmy na to z tym, że nierada robiła, ale fest   rada lotała po gościnach i muzykach. Z tym sie tyż Margiytka do tatulka podała, że tak jak łonymu dycko podobały sie jednako wszystki frele i baby, tak łonej dyko sie podobały jednako wszystki synki i chłopy. Skuli tego, jak yno trocha łod ziymie łodrosła napoczyna lotać za kożdym kto mioł galoty. Ziguś z Małgolom starali sie o Margiytka, toż ji tego zakazawali i tuplikowali dziołsze, że przeca młodym karlusom je yno jedno we głowie, a potym boroka frelka musi piastować. Skuli tego,że Margiytka sztyjc wachowała aż łojcow niy bydzie w doma, coby uciyc zarozki na jako muzyka   Ziga uprosił Augusta, ożyroka i elwra, kiery nigdy ni mioł nic do roboty, yno chodzić po chałpach i wychciywać od ludzi, coby trocha jeja dziołcha prziwachowoł, jak sie bydzie po szes

Jak już przidzie styczyń to praje dycko je bioło za łoknym, aże bioło, autami ludzie niy poradzom wyjechać ze swojich placow skuli śniegu, a kaj człowiek sie yno niy podziwo, lotajom ludziska po szesyjach z roztomańtymi hercowami i inkszymi łopatami i łodciepujom te wielki hołdy. Wszyndzi je gładko i trza dować pozor jak sie idzie we ważnej sprawie na klachy do somsiadki, abo do roboty. A jak je zima w chałpach! Trza hajcować we wszystkich piecach, bo inakszy pazury łod mrozu ulatujom. Jo dycko myślach że nojlepszy sie majom ci, kierzi miyszkajom na blokach, bo dycko majom ciepło, niy muszom sie marasić wonglym, ani wachować piecow, coby w nich niy zagasło, ale ostatnio słysza, że i na blokach ni ma tak blank dobrze, bo bezmała som tam jakiś haje o liczniki przi tych fojercongach. A zajś jak kiery miyszko we swoji chałpie, to musi już na jesiyń sie o wongel starać, a w zimie niy umi se bez żodnej komedyje ponść z chałpy, bo zarozki we piecu zagaśnie i kaloryfer zamiast parzić po puk

XIII Zigusiowe kamraty. Kożdy mo rozmańtych kamratow, znajomych i przocieli, kierzi go czasym nawiydzajom we chalpie, jedych zajś napotyko bela kaj i wtynczas ich piyknie pozdrowio, a som i tacy, ze kierymi dycko idzie porozprowiać o swojich starościach, a łoni sie niy pośmiejom, niy łobgodajom przed roztomańtymi klachulami, a jeszcze pocieszom we utropach, abo i łoprzezywajom ze dobrego serca i do sia przicisnom i ucholkajom, jak tego potrza. Ziguś Kryka tyż mioł roztolicznych kamratow i takich z roboty i somsiadow i takich, co w szynku poznoł, ale tyż mioł takich, co du dom prziszli, poslochali z dobrego serca i sami o swojich utropach pogodali bez gańby. Takich kamratow mioł sztyrech. Bywalo i tak, że wszyscy sie u Zigi w chałpie trefili i do kupy bonkawa, abo kista piwa wytuldali, choć kożdego poznol chlop w inkszym czasie i we inkszym miejscu, a kożdy boł inakszy, tak jak i Kryka boł inakszy niż inksze ludziska. Najnieskorzij z tych kamratow łod serca poznoł Ziguś Br

Rychtowani betlejki. Spod chojinki Zeflik świynty, krykom ruszo uśmiychniynty, wcisko Dziecia sie  w Maryje. Toż siodejmy do Wilije Wielki wychraniani i rychtowani do Godow zaczynało sie na świynto Łucyjo. Łod tego czasu bajtle zaczynały wyszczigować roztomańte lańcuszki na  chojinka z kolorowych papiorow, ze starych tytek robiły gryfne, skrzydlate aniołki, a łorzechy łowijały pozłotkom, kiere starka cołki rok zbiyrali na przileżytość Godow. Rade chytały sie tej roboty, a potym jedne przed drugimi sie przekazowały, kiery zrobioł najdłogszy lańcuszek, abo nojpiykniejszo gwiozdeczka. A u Antończykow bajtli boło łosiym, toż czym bliżyj Godow, tym ta hołda cackow do łobstrojynio stromka rosła i rosła. Starzik zajś wysmyczyli ze kumory staro drzewiano skrzinia, we kierej trzymali betlejka jeszcze po swojich łojcach i szacowali kożdo figurka, kierych stoło moc przi stajynce. Latoś uznali, że trza bydzie betlejka cołko łodnowić i posztrajchować, bo już yjzel i kamela zamiast bro