Przejdź do głównej zawartości

Rychtowani betlejki

Rychtowani betlejki.



Spod chojinki Zeflik świynty,

krykom ruszo uśmiychniynty,

wcisko Dziecia sie  w Maryje.

Toż siodejmy do Wilije



Wielki wychraniani i rychtowani do Godow zaczynało sie na świynto Łucyjo. Łod tego czasu bajtle zaczynały wyszczigować roztomańte lańcuszki na  chojinka z kolorowych papiorow, ze starych tytek robiły gryfne, skrzydlate aniołki, a łorzechy łowijały pozłotkom, kiere starka cołki rok zbiyrali na przileżytość Godow. Rade chytały sie tej roboty, a potym jedne przed drugimi sie przekazowały, kiery zrobioł najdłogszy lańcuszek, abo nojpiykniejszo gwiozdeczka. A u Antończykow bajtli boło łosiym, toż czym bliżyj Godow, tym ta hołda cackow do łobstrojynio stromka rosła i rosła. Starzik zajś wysmyczyli ze kumory staro drzewiano skrzinia, we kierej trzymali betlejka jeszcze po swojich łojcach i szacowali kożdo figurka, kierych stoło moc przi stajynce. Latoś uznali, że trza bydzie betlejka cołko łodnowić i posztrajchować, bo już yjzel i kamela zamiast bronotnej sierści miały cołki szłapy lodropane, szlajer łod Maryje downo niy boł modry, a to sianko, na kierym dzieciątko nynało już wcale do sianka niy boło podane. Wszystki bajtle fest sie z tego sztrajchowanio radowały, bo ich starzik podzielili robotom i kożdy mog sie przyczynić do tego, coby ta betlejka wyglądała zajś jak blank nowo. Ku tymu starzik poradzili piyknie bojać i rozprowiać rozmańte legyndy, toż dugały sie, a yno czakały na jako godka. I rychtyg, jak malowali czornom gutalinom gymba tymu jednymu krolowi, kiery prziszoł pokłonić sie Dzieciątku, to naroz starzik sie tak spytali:

- A wy wiycie ,że tych kroli, tych mądrych chłopow z dalekich krajow, kierzi niośli geszyng małymu Jezuskowi było bezmała sztyrech?

- Sztyrech? Jako? Dyć my wiymy yno o trzech – zarozki zaczon sie wypytować najstarszy Ecik, kiery chodzioł słożyć do kościoła za kapistranta, toż niejedno już wiedzioł.

- Jak chcecie to posłochejcie, starzik wom zarozki wszystko opowiy. – zaczyni starzik radzi, że go słochajom – Bo wiycie, piyrsze ci krole niy szli do kupy, bo kożdy miyszkoł we inkszym kraju, ale tyż kożdy ś nich boł łogromnie mądry, cołkimi dniami yno rozważowoł, czytał i zaglondoł we gwiozdy i kożdy ś nich o jednakim czasie uznoł, że narodzioł sie wielki krol, kiery przemieni cołki świat. Jak yno mądre krole zejrzeli na niebie  nowo, żołto, wielko gwiozda z dłogim łogonym, to zaczyny rychtować swoji kamele do dalekij rajzy. Kożdy krol szoł ze swoji dziedziny mocka dni i nocy, aż jednego dnia trefili sie mądry, stary Kacper z łogromnie mądrym Melchiorym, a jak sie już trefili, to zarozki sie dogodali, że łoba dwa szukają tego samego i postanowili iść wroz, bo przeca we dwóch je dycko lepszy i weselszy. Trzeci krol Baltazar trefioł sie ś nimi pora tydni niyskorzij. A jak sie już tak we trzech trefili, to zajś sie uradowali, bo jedyn przed drugim mogli sie przekazować swojim geszynkiym, kiery nios nowymu krolowi. Szczworty krol mioł najdalij do Betlejym, toż szoł, i szoł bez mocka dni i nocy, ale niy trefioł sie ze trzyma krolami, bo łoni już byli u Heroda we zomku, kaj sie opytowali o nowego krola. Potym prziniośli swoji dary i pokłonili sie Jezusowi, a jak potym anioł kozoł im jechać inkszom drogom , coby zły Herod niy znod nowonarodzonego Pon Boczka wrocili sie nazod do swoich krajow, a Świynto Rodzina uciekała przed wojokami do Egiptu. Dziepiyro wtynczas zawitoł do stajynki szczworty krol. Borok łokropnie sie zestaroł, że niy znod już tam maluśkigo Jezusa, ale skuli tego, że boł jeszcze dość młody postanowioł tak dłogo go szukać, aż nareszcie łoddo mu swój przirychtowany geszyng, kierym boł srogi diamynt z dalekigo kraju. Żodyn niy wiedzioł, kaj sie straciła Świynto Rodzina, toż chodzioł szczworty krol od jednej chałpy do drugij, napotkoł roztomańtych ludzi, piniondze, kiere ze sobom wozioł rozeszły sie, a jak jednego razu napotkoł łogromnie ubogo familijo, kiero podzieliła sie ś nim łostatniom sznitkom chleba doł im wielki diamynt, kiery tak dłogo wozioł dlo Jezusa. Mijały roki. Mądrymu krolowi urosła dłogo, siwo broda, kamela, na kierej  rajzował downo zdechła, dobrzi ludzie dali mu dycko jaki konściczek chleba, abo wody dlo popicio, a łon już stracioł nadzieja, że zejrzi krola świata. I wtynczas jakiś stary pastyrz, kiery pos praje przi drodze swoji łowieczki pedzioł mu, że wojoki Piłatowe majom ukrzyżować Jezusa z Nazaretu, kiery cołki życi nauczoł, uzdrowioł i pocieszoł ludzi, a na kierego godajom krol żydowski. Chocioż niyrod zaglondoł krol na cudzo śmierć, cojś godało mu yno , żeby iść na ta Golgota, cojś go yno we sercu ściskało, cojś do ucha szeptało, że tyn żydowski krol, może być tym , kiero poł życio szukoł. Zejrzoł szczworty krol Jezusa na krzyżu, a jak yno go zejrzoł, to zarozki w pojstrzodku, we swojim sercu poznoł go, a wtynczas wielki jak zdrzałe fandzole płaczki pokulały mu sie po posmyrszczanych licach.

Pozaglądali starzik na bajtle, wszystki obcierały płaczki, a już najbardzij mały Kaziczek ślimtoł, ze aż niy szło go ucholkac. Betlejka leżała na zoli, żodyn niy malowoł ani bronotnej sierści yjzlowi, ani szlajera łod Nojświyntszej Paniynki.

- Loboga! – padali starzik , już wom wiyncyj nic niy moga porozprowiać, kie tak ślimcecie, że ani wom robota niy idzie.

Ale bajtle łapły gibko swoji figurki i zaczyny malować bez godki, tak, że aż starka z drugij izby wylyźli zajrzeć co tak cicho sie zrobiło. Starzik chcieli już stanyć ze swoji ryczki i poschraniać skrzinia z betlejkom nazod do kumory, ale bajtle zaczyny go prosić:

- Niy łodchodźcie jeszcze starziku, jeszcze je wczas, porozprowiejcie nom dali jako to boło. Proszymy, proszymy!

- Przeca już żech wom skończył godać o szczwortym krolu, już ni mom o czym godać.

Ale bajtle tak prosiły, tak sie upiyrały, że w końcu podropali sie starzik po głowie i padali:

- No, toż pogodom wom jeszcze jak to Świynto Rodzina uciekała do Egiptu, ale w tym czasie musicie chycic sie do porządku za to sztrajchowani figur.

- Dobre, dobre, rozprowiejcie starziku – kożdy bajtel chycioł do gości swoja figurka.

- Toż jak Świynto Rodzina  dostała te podarunki od Trzech Kroli Pon Boczkow anioł nakozoł świytymu Jozefowi, coby wartko uciekoł ze Świyntom Paniynkom i Dzieciątkiym do Egiptu. Jak wiycie w tym czasie Herod nakozoł pozbijać wszystki małe bajtle w Betlejym. Wojoki niy znodły już we stajynce Dzieciątka toż miały nakozane wszyndzi go szukać. Świynto Rodzina bola już blank blisko granice Egiptu, jeszcze yno zostało ji przynść tako jedna rzyka i cołko pustynia, jak narozki Jozef zejrzoł, że goniom ich wojoki. Wylynkali sie łokropnie i zaczyni najgibcij jak yno poradzili przelazować bez ta rzyka, a potym wartko deptali po piosku. Ale nic to niy pomogło, bo przeca wojoki Herodowe miały wartki konie, toż już dwa przelazły bez woda i dopadły osiołka, kiery pryczoł na puklu Nojświyntszo Paniynka z Dzieciątkiym i ledwo już zipioł. Borok Jozef spomniol se, że mo w taszy jeszcze tyn zloty lańcuch, kiery Jezus dostoł od  Trzech Kroli i zaczyn prosić:

- Wejźdzcie se to złoto, a nom dejcie pokoj.

Wojoki piyrsze wyśmiały go, ale potym jedyn padoł:

- Wiycie, że Herod je fest chory i żodyn z nas niy wiy czy chocioż jeszcze żyje. Weznymy tyn złoty lańcuch, wzbogacymy sie, a łoni niech se idom dali, po co zbijać baba i bajtla. Ale jedyn wojok upiroł sie, że trza zabić Świynto Rodzina jak przikozoł Herod, a lańcuch łoddac do zomka. Żodyn niy chcioł tego slochać, bo łoczy wszystkim już blyszczały na to złoto, toż zażgali tego wojoka łod zadku, łapli złoto i łodjechali we swoja strona. Borok Jozef zebroł Nojswiyntszo Panienka z Dzieciątkiem i baniok z wodom, kiery lezoł kole zabitego wojoka i poszli dali bez sucho i wrzawo pustynia. Szli bez cołki dziyń., a na wieczor ni mieli już co pić, maluśki Jezus boł cołki połodparzowany i ledwa żywy jak narozki zejrzeli mało chałpka. Cali radzi poszli ku dźwiyrzom. Łodymkła im ich młodo baba z maluśkim dzieciym na rynce. Fest boła zadziwiono skąd tako familijo wziyna sie na pojstrzodku pustynie i zarozki łostrzegła Nojświyntszo Paniynka przed swojim chłopym,, kiery boł łokropnym rabczykiym i chcharym, takim co łokrodo i zbijo ludzi. Maryja yno uśmiychnyła sie na te słowa i poprosiła baba o noclyg i o troszka wody, coby mogła łobmyć maluśkigo Jezuska.

- Tu mosz woda – padała baba rabczyka – łobmyj piyrsze swojego syneczka, a potym jo łobmyja swojigo, kiery je łokropnie chory, Mo łoszkliwy trąd.

Nojswiyntszo Paniynka bez godki łobmyła Dzieciątko, a potym pomogła tyż łobmyć chorego syneczka.

Rano Świynto Rodzina piyknie podziynkowała i poszła we swoja strona. Ale jak prziszoł du dom rabczyk i zejrzoł swojigo chorego synka, to łoczom niy wierzył. Wszystki boloki ślazły bajtlowi i boł blank zdrowy.

Mijały roki. Jezus uros, chodzioł po świecie i nauczoł ludzi, uros tyż synek rabczyka i jak łojciec zaczon łokrodać i zbijać ludzi.

Jezus ze synkiym rabczyka spotkali sie drugi roz na swoich krzyżach. Jezus na pojstrzodku, synek łod rabczyka po jego lewej stronie. To łon boł tym chcharym, kierymu padoł Jezus:

- Jeszcze dzisio spotkamy się w raju.

Terozki sztyjc sie widujom i synek rabczyka i szczworty krol z Jezusym w niebie. Ale coż to? Żodyn niy skończył malować swoji figurki – starzik stropioni podropali sie po głowie – Jak tak dali pójdzie niy bydzie latoś łodnowionej betlejki. Terozki już je niyskoro, ale jurto wszyscy sam siednymy i bydymy tak dłogo malować, aż wszystki figurki skończymy na Gody.

Komentarze

Gwara śląska najgryfniejsze wlazowania

Kuloki i hajcongi

Jak już przidzie styczyń to praje dycko je bioło za łoknym, aże bioło, autami ludzie niy poradzom wyjechać ze swojich placow skuli śniegu, a kaj człowiek sie yno niy podziwo, lotajom ludziska po szesyjach z roztomańtymi hercowami i inkszymi łopatami i łodciepujom te wielki hołdy. Wszyndzi je gładko i trza dować pozor jak sie idzie we ważnej sprawie na klachy do somsiadki, abo do roboty. A jak je zima w chałpach! Trza hajcować we wszystkich piecach, bo inakszy pazury łod mrozu ulatujom. Jo dycko myślach że nojlepszy sie majom ci, kierzi miyszkajom na blokach, bo dycko majom ciepło, niy muszom sie marasić wonglym, ani wachować piecow, coby w nich niy zagasło, ale ostatnio słysza, że i na blokach ni ma tak blank dobrze, bo bezmała som tam jakiś haje o liczniki przi tych fojercongach. A zajś jak kiery miyszko we swoji chałpie, to musi już na jesiyń sie o wongel starać, a w zimie niy umi se bez żodnej komedyje ponść z chałpy, bo zarozki we piecu zagaśnie i kaloryfer zamiast parzić po puk

Bebok - straszki śląskie

Bebok Starki i ciotki, opy i omy, somsiod i potka dobry znajomy, kożdy sztyjc straszy i yno godo, że zmierzłe bajtle, to bebok zjodo. Jak niy poschraniosz graczek z delowki, jak we Wilijo niy zjysz makowki, jak locesz, abo straszysz kamratki, jak klupiesz wieczor w dźwiyrze sąsiadki, to już cie straszom, że bebok leci. Zaroz wylezie i zeżro dzieci. Choć żejś go jeszcze niy widzioł wcale, bo sztyjc kajś siedzi som na powale, abo za ścianom szuści i klupie, abo spi w szparze w starej chałupie. Bebok w stodole, bebok je w rzece, a jak tam przidziesz, to łon uciecze. A je łoszkliwy, jak mało kiery, choć ni mo kryki, ani giwery. A jednak, bojom fest sie go dzieci, bo żodyn niy wiy, skoro przileci. Toż, kożdy dumo i rozważuje jak tyż tyn bebok sie prezyntuje. Czy łon je wielki jak kumin z gruby,   Abo, jak mrowca bebok łoszkliwy je mały, abo ciynki jak szpanga. Czy łon mo muskle i dźwigo sztanga, abo je leki jak gynsi piyrzi, abo si

Bajka o śwince po śląsku

Bajka o śwince                                     Babuć Kulo sie po placu babuć we marasie, rod w gnojoku ryje, po pije w kalfasie, kaj je reszta wopna i stare pająki, co się przipryczyły zza płota łod łąki. Gryzie babuć   wongel jak słodki bombony, po pije go wodom, kaj gebiz łod omy leżoł zmoczony. Woda zzielyniała, skuli tego bardzij mu tyż szmakowała. Zeżro wieprzek mucha,   ślywki ze swaczyny, po ym se po prawi resztom pajynczyny. Godali nom   oma, że nikierzi ludzie som gynau zmazani, choćby te babucie. Dejmy na to ujec, jak przidzie naprany, tyż jak wieprzek śmierdzi i je okulany. Śmiejymy sie z wieprzkow, ale wszyscy wiedzom- kożdego   babucia kiedyś ludzie zjedzą.