Przejdź do głównej zawartości

Dziwne przipadki Zigusia Kryki cz. VII

VII Zigusiowo gowiydź.

Ziguś dycko przoł wszelakij zwierzinie i gowiedzi, bo tyż jego mamulka cołki życi cojś na placu howali, a potym, jak sie łożynioł z Wichtorom po placu lotały im niy yno kury i kokoty, ale tyż kaczyce roztomańtych zortow, gansi i kozy. Downymi czasy Kryczyno mieli tyż krowa, ale jak zlichli, a i chłop jejich mioł myni siły dali se z tym pokoj. Wichtora zajś, że była baba zagonno, niy chciała, coby chlywek po krowie prozny stoł, toż jednego dnia spatrzała łod gospodorza Błatonia piyrszo koziczka. Adelka, jeja cerka jakoś łod malutkosci niy rada piła krowi mlyko, a dochtorka padała Wichtorze, że lepszy, kieby kozi ji dowała, bo bezmała łone je dużo zdrowsze, a i ze kozami ni ma wiela korowodow, bo je to gowiydź, kiero nażro się bele jakich chłabinow we rancie i to ji styknie.
I rychtyg – niy boła ta koza wcale wymyślato, a jak kiery zapomnioł jom rano wykludzić na trowa, to poradziła sama łodymknyć se dźwiyrka ze chlywka i dycko nojlepszo brzozowo mietła łogryzła, abo czasym dostała sie do haźla na placu i zeżrała cołki papior do uciyranio rzici. Ziguś zmianowoł ta koziczka Ciga i łogromnie ji zaprzoł., tak samo jak Adelka, za kierom Ciga lotała jak pies. Jak sie Ciga kiejś zaczyna pyrkac, to chneda potym po placu lotały już trzi kozy. I tak sie im u Krykow zapodobało, że rok nieskorzij już ich szejść lotało wele chałpy. Szejść kozow już sie niy nażarło papiorym i mietłom, toż dojść sie musiały Wichtora i staro Kryczyno siana nasuszyć, coby ich nafutrować, ale jakoś nigdy niy chalatały. A jak te koziczki zdoiły, to fajny pijondz łapły za mlyko, bo Wichtora przeca wszystko na torgu posprzedowała.
Czasym tyż bywały roztomańte korowody ze somsiadami skuli kozow, bo łone rade za płot uciekały, a potym nieroz do zegrodki łod Fiziow sie dostały i haja boła gotowo.
Najgorszy boło jednego roku jak se Fizino zasioła blank naprociwko chlywka łod Krykow słonecznik i niy poradziła sie doczkać aż ji zakwitnie. Kożdy dziyń zaglondała na niego i fest sie radowała, jak zejrzała, że piyrszy kwiotek już sie rozewrzył i wydżwignył sie ku gorze choćby klara na niebie. Niy wiedzieli jednak Fizino, że Ciga tyż niy poradziła sie doczkać aż tyn słonecznik zakwitnie, bo kozy majom bezmała dużo wiyncyj kubkow szmakowych niż ludzie i toż rade fest roztomańtych nowości kosztujom. Zaglondała sztyjc Ciga na słonecznik ze swojigo łokiynka w chlywku i yno mlaskała. Praje w tyn dziyń mieli przijść do Fiziow goście i gospodyni niy mogła sie doczkać, coby poasić sie przed nimi tym piyknym kwiotkiym, kiery ji zakwit jak Ciga wczas rano rogami łodymkła dźwiyrka ze chlywka i uciykła na plac. Praje tyż w tyn dziyń Ziguś niy dowrzyl fortki, jak wczas rano prziszoł z roboty z nocki i toż koza dopadła tyn słonecznik. Loboga! Jak Fizino postwiła wtynczas na Krykow i jejich koza! Wichtora zadrotowała zarozki ta fotka ,coby wiyncyj sie to niy powtorziło i nakozała wszystkim w chałpie bramom wlazować, kiero miała taki zawiyrani, że za kożdym sie zarozki zatrzasła tak, że trza boło wartko lecieć, coby piynt komu w tym szwongu niy ubiła.
Tak minył tydiyń, a u Fiziow zakwitło wiyncyj tych słonecznikow, że aż żołto sie zrobiło w jejich zegrodce. Wtynczas praje Kryczyno wynokwili, że trza trocha drzewa naciupać, bo ni ma już na czym łognia pod blachom skłodać, Downo już godała o tym Zigusiowi, ale łonego dycko lyń tropioł. I w końcu praje, jak zakwitły te słoneczniki Kryczyno tak sie ściekli na synka, że dlo świyntego spokoju narychtowoł gnotek gynau pod tom zadrotowanom fortkom i łobiecoł, że jak pospi po robocie, to trocha drzewa naciupie. A Ciga praje urwała sie z lańcucha i jak to yno kozy poradzom skoczyła na tyn gnotek, a z gnotka bez fortka prosto do Fizinej zegrodki. Jak tyż somsiadka ujrzała, że zajś ni mo ani jednego słonecznika, a przi tymu inksze kwiotka pozbyła na zegrodce ściekła sie tak na Krykow, że dwa roki ś nimi niy godała.
Ale niy yno somsiadom kozy kwiotka zeżyrały, bo i Wichtorze tyż szkody robiły, a jednego dnia, jak dźwiyrzi niy dowrziła to do izby ji wparziły i wszystki muszkaty z doniczek pozeżyrały. Potym jak na wieczor Zigus ich do chlywkow zawiyroł, to taki boły nażrane, że jak mu na szłapa jedna zdepła, to myśloł, że ze skory wylezie.
Jednego razu tyż skuli zeżyranio papiorow jedna młodo koziczka do haźla wpadła. Coż to boła wtynczas za ostuda i to w pojstrzodku nocy! A zajś sie to skuli Zigusia stało, bo go w tej nocy łogromnie zamorziło i musioł wartko do haźla lecieć. Coby se droga skrocić lecioł bez chlyw i zosrtawił rożgniony sztrom, a jak szoł nazod to dźwiyrek z haźla niy zahoczoł i zostały niy dowrzyte. Ciga miała wtynczas przi siebie młodo koziczka i jak ujrzała że je widno we chlywie, to pomyślała se, że je dziyń i trza stować. Rogami łodymkła dźwiyrka z chlywka i wroz z młodom koziczkom wylazły na plac. Zejrzała tyż zarozki, że haziel je niedomkniony i toż poleciała tam, coby zeżrać papiory do uciyranio rzici. A młodo koziczka, jak to młodo koziczka - zaczyna skokać, wyrobiać w tym haźlu tak dłogo, aż do pojstrzodka wpadła i znodła sie w guliku. Ciga jak to zejrzała, zaczyna sromotnie ryczeć, aż boroka Wichtora wyskoczyła z łożka na rowne nogi, co tak się wylynkała. Zaleciała na plac i zejrzała, że w haźlu cojś sie stało kozie. Ujrzała tam Ciga, kiero miała łeb styrczony do tej dziury, na kierej sie siodo i już wszystko wiedziała. Zaczyna wołać Zigusia, że koza do gulika wpadła, ale chłop woloł udować, że spi, bo mu sie niy chciało w nocy klapy łod gulika łodmykać. Boroka Wichtora musiała sama ta klapa podźwignyć, a potym rynce aż ku ramionom styrczyć w ta sromotno ciaplyta, coby koziczka ratować. A boł to łostatni czas, bo już yno z pojstrzodka koniec maluśkich rożkow wylazowoł. Potym praje do rana łopatrowała i loporzadzała i ta koziczka i siebie, bo ciynżko boło tego łogromnego smrodu sie pozbyć. Na dokłodka, jak już boła nareszcie ze wszystkim gotowo i chciała legnyć do łożka Ziguś zaczon jom przezywać, że go łosmrodzi, a łon przeca na szychta zarozki sie musi rychtować.
Jak sie potym Wichtora straciła z tego świata już yno Adelka pomogała Zigusuiowi łoporządzać te kozy, a jak i dziołcha z chałpy poszła sporzedoł ich i yno staro Ciga se zostawił, bo ji najbardzij przoł. Jak się potym z Małgolom ożynił, ni mioł kto wykludzać Cigi, toż na samopas lotała, bez co zajś sztyjc boły haje ze somsiadami. Synki łod Małgole robiły kozie na złość i sztyjc ji na rogi banie, abo płonki nabodowały, abo żgały jom patyklami po wymionczkach. W końcu łoddoł Ziguś Ciga Ignacowi Cnocie, ze kierym kiejś u masorza robioł za dwie masne kaczyce, kiere Małgola na łobiod niedzielny uwarziła.
Mioł Ziguś dycko na placu jeszcze za Wichtory kury, kiere piykne jejca nosły, a mindzy nimi ze dwa kokoty howoł, bo jak kiero kwuczała, to jom baba na jajcach sodzała, a przeca coby sie ś nich co wylongło musioł jom piyrsze kokot podeptać. Niy chiol mieć na placu chłop cwerga łod czasu, jak chodzioł ś nim po szkubaczkach, bo wiedzioł, że kozdy cwerg to je gizd, ale dycko mioł piykne, masne kokoty, a nojwiynkszy boł taki ze srogimi szłapami, fest czerwiony z czornym łogonym. Stary boł tyn kokot i Wichtora już downo chciała ś niego niedzielno nudelzupa uwartzic, ale Ziga niy chiol go zbijać, bo godoł, że taki piyknej gowiedzi już mieć niy bydzie.
Toż lotoł tyn kokot dłogi czas po Krykowym placu, aż do jednego dnia, kiedy to Ziguś prziszoł z roboty łogronnie słaby, bo praje nosił z kamratami cołko szychta taki ciynżki ringi i skuli tego niy yno pazury ale i szłapy fest go bolały. Boła praje piykno pogoda, toż wynios se chłop na plac ryczka i zarozki wszystkim w doma zapowiedzioł, że nic robić niy bydzie, choć Wichtora łokropnie chalatała, że przi piatku by mog w końcu tego kokota na łobiod zabić.
Pedzioł żech ci przeca , że tyn kokot mo u mie dożywoci – odpedzioł yno i wystyrczył na klara zbolałe szłapy..
A mioł, borok na tej jednej szłapie taki czorne, wielki wroni łoko, kiere łod bajtla już go uciskało w kożdej fuzekli, a już, jak mioł szłapy przemynczone, to go dziepiyro rwało.
Toż pomaluśku syjmnył fusekla i doł ta szłapa do gory tom zbolałom kulkom. Siedzioł se tak na tej ryczce aż go drzymota chyciła, kości se fajnie grzoł, cicho boło na placu i yno kury naokoło se szłapały i szukały roztomańtych chroboczkow we trowie. Deptoł tyż miyndzy nimi tyn szumny kokot, co go Ziguś niy chcioł zbijać. Zaglondoł za gonsionami i chrobokami, aż narozki zejrzoł na Zigusiowej szłapie tako czorno kuleczka. Zarozki se tyn kokot pomyśloł, że to jaki pajaczek, abo chroboczek, toż pomaluśku, pocichuśku poczon ku niymu szłapać, coby go łapnyć. A jaki już boł blank blisko to wiela mioł siły dziubnył go w som pojstrzodek, ale zamiast go zeżrać, to usłyszoł yno łokropny ryk. Ziguś skoczoł na rowne nogi, a jak zawył z bolu to kokot niy poradzioł zakryntu zabrać. A potym już wartko szło.
I tak to Wichtora miała po swojimu, bo za chwila już szkubała kokota na niedzielno nudelzupa.
Kole kur i kokotow lotały po Zigusiowym placu kaczyce, ale yno do czasu, jak dwie najmaśniejsze, co siedziały praje na jajcach sie jednej nocy naroz straciły i żodyn niy wiedzioł, czy to ich lis zeżroł, czy jaki złodziyj ich ukrod. Jak te jajca ochłodły, Ziguś tak sie znerwowoł, ze wiyncyj kaczyc hować niy chcioł i to niy yno skuli tego złodzieja, ale tyż skuli tego, że pora dni gibcij, jak zbijoł lostatnigo koczora, kiery musioł piyrsze kaczyce podeptać, coby z jajec sie wylongło, to tyz cołki miynso mu sie straciło. A wszystko zajś skuli jego baby, kiero musiała mieć przi zbijaniu kaczyc na swaczyna dycko krew pieczono na umaście ze cebulom. Skuli tego musioł Ziga piyrsze tego koczora poderżnyć, krew sciagnyć do garca, a dziepiyro potym głowa urżnyć. Niyrod to robioł, ale co mioł z Wichtorom począć. Toż poderżnył koczora, ale dziepiyro wtynczas się jkapnył, ze se gorczka na krew niy narychtowoł. Toz położył koczora na gnotku i polecioł po gorczek. Coż, kie jak prziszoł nazot po kaczorze niy boło śladu, yno stary Fizia potym godoł, że widzioł koczora z eknionom na bok głowom, kiery lecioł wartko do rży, co się ciągła aż ku lesie. Szukoł potym Ziguś swojigo niedzielnego łobiadu dojść dłogo, ale ślad po nimu zaginył.
Jak jeszcze Adelka boła dojść mało, howoł Ziguś kormika, kierego chcioł potym na świynta zbijać. Coż, kie dziołszka tak sie skamraciła z tym prosiynciym, że lotało za niom jak pies, poradzioło tyż aportować i w bal grać .Jak potym prosia urosło i zrobioł sie ś niego wielki, masny kormik, dali lotoł za dziołchom i jak go wołała to skokoł ji na pukel, bez co praje ji kości polomoł. Wichtora sie wtynczas fest zlynkła i kozała po masorza posłać. Coż, kie Adelka jak to usłyszała to aż zanimogła, co tak ślimtała o swojigo kormika i musioł go w końcu Ziguś zostawić tak dłogo az som jednego dnia zdech ze starości.

Komentarze

Gwara śląska najgryfniejsze wlazowania

Kuloki i hajcongi

Jak już przidzie styczyń to praje dycko je bioło za łoknym, aże bioło, autami ludzie niy poradzom wyjechać ze swojich placow skuli śniegu, a kaj człowiek sie yno niy podziwo, lotajom ludziska po szesyjach z roztomańtymi hercowami i inkszymi łopatami i łodciepujom te wielki hołdy. Wszyndzi je gładko i trza dować pozor jak sie idzie we ważnej sprawie na klachy do somsiadki, abo do roboty. A jak je zima w chałpach! Trza hajcować we wszystkich piecach, bo inakszy pazury łod mrozu ulatujom. Jo dycko myślach że nojlepszy sie majom ci, kierzi miyszkajom na blokach, bo dycko majom ciepło, niy muszom sie marasić wonglym, ani wachować piecow, coby w nich niy zagasło, ale ostatnio słysza, że i na blokach ni ma tak blank dobrze, bo bezmała som tam jakiś haje o liczniki przi tych fojercongach. A zajś jak kiery miyszko we swoji chałpie, to musi już na jesiyń sie o wongel starać, a w zimie niy umi se bez żodnej komedyje ponść z chałpy, bo zarozki we piecu zagaśnie i kaloryfer zamiast parzić po puk

Bebok - straszki śląskie

Bebok Starki i ciotki, opy i omy, somsiod i potka dobry znajomy, kożdy sztyjc straszy i yno godo, że zmierzłe bajtle, to bebok zjodo. Jak niy poschraniosz graczek z delowki, jak we Wilijo niy zjysz makowki, jak locesz, abo straszysz kamratki, jak klupiesz wieczor w dźwiyrze sąsiadki, to już cie straszom, że bebok leci. Zaroz wylezie i zeżro dzieci. Choć żejś go jeszcze niy widzioł wcale, bo sztyjc kajś siedzi som na powale, abo za ścianom szuści i klupie, abo spi w szparze w starej chałupie. Bebok w stodole, bebok je w rzece, a jak tam przidziesz, to łon uciecze. A je łoszkliwy, jak mało kiery, choć ni mo kryki, ani giwery. A jednak, bojom fest sie go dzieci, bo żodyn niy wiy, skoro przileci. Toż, kożdy dumo i rozważuje jak tyż tyn bebok sie prezyntuje. Czy łon je wielki jak kumin z gruby,   Abo, jak mrowca bebok łoszkliwy je mały, abo ciynki jak szpanga. Czy łon mo muskle i dźwigo sztanga, abo je leki jak gynsi piyrzi, abo si

Przepisy po śląsku - Pikelsznita

Pikelsznita z ajerkoniakiym Pieczymy dwa biszkopty w bratrule – jedyn bioły i jedyn kakaowy. Oba mażymy ajerkoniakiym. Bierymy liter mlyka i warzymy dwa budynie śmietonkowe, mogymy tam dosuć trocha wanilie. Do krymu dodować po troszce ubitego fajnie masła, kierego bierymy kole szterdzieści deko. Sztyjc miyszać, coby sie cfołki niy porobiły. Krym mazać hrubo miyndzy biszkopty polote ajerkoniakiym i trocha po wiyrchu. Jak kiery rod, to może se to pomazać z wiyrchu polywom szekuladowom.