Przejdź do głównej zawartości

Dziwne przipadki Zigusia Kryki cz. IV

IV Zigusiowe baby.

Zarobioł pijondze Ziguś na grubie, dobrze mu sie dzioło, geltag mioł piykny i mamulka z tatulkiym byli radzi. Na jedno yno Kryczyno chalatali i tropili sie tym, że synkowi baba by się przidała, bo wszystki jego kamraty żyniate boły, mioł im kiery nawarzić, i chałpom sie zająć, a przeca Kryki coroz starsze byli. Kryczyno jeszcze baba byli łobyrtno i o gospodarka sie starali, ale chłopa mieli coroz lichszego i choroby sie go coroz bardzij chytały.
I coż tu robić, kie Ziguś, choć synek bol jak sie patrzi i żodnej gany mu niy boło, to powodzynio w przociu nijakigo ni mioł. Tak boło do czasu aż zaczyna za nim zaglondac wdowa po Ywaldzie Konsku, Wichtora.
Ywald bez cołki życi boł ożyrokiym i w żodnej robocie dłożyj niy porobioł. Nojczynścij dorobioł se w gospodarstwie u Błatoniow – u tych samych, co to kiejś, jak jeszcze Ziguś synkym boł nadpiłowoł im deska z haźla we Sylwestra. Miyszkoł Ywald ze swojom babom i cerkom Adelkom kątym w jednej izbie u tego gospodorza i o nic sie niy tropioł, yno o to, coby dycko gorzołka na stole stoła. Tak boło aż jednego dnia znodli go Blatonie nieżywego pod płotym bez zima, kaj zamorz jak sie du dom pomaluśku ze szynku kuloł. Wichtora, baba boła porządno, gorzołki sie nigdy niy chytała, swoja dziołszka tyż dobrze howała, ale ciynżko ji boło przi takimu chłopie jak Ywald. Jak go Pon Boczek zabroł do sia, to już blank sie źle miała, bo została z cerom na łasce łod Błatoni. Trocha pomogała przi gosodarce, coby sie łodwdziynczyć za ta izba i konsek jodła, a z czasym zaczyna sie łoglondać za jakim chłopym, żeby se troszka życi polepszyć.
Że już niy boła za młodo i za piykno, to na karlusa młodego tyż nadzieje mieć ni mogła, ale przeca Ziguś Kryka boł dalij kawalwerym, na grubie robioł i boł jedynokiym, kierymu chałpa i gospodarstwo Krykowe przipadnie. Zaczyna wachować Wichtora na Zigusia na polu Błatoniowym, kiere przilegało do dogi, po kierej karlus dycko z roboty deptoł du dom. Cojś tam dycko na tym polu grabiła, abo ploła i czakała, czy aby Ziguś niy przistanie, coby ji pomogać. Ale synek śpiychoł sie na obiod i coby po ciynzkij robocie do prykola zarozki prasknyć, toż sie ani na wdowa niy podziwoł, choć strzylała za nim łoczami.
Poszła w końcu baba do Bernaty, cery łod Fiziow, somsiadow Krykowych i choć niy boła jejom rownioczkom, bo Wichtora już swoji roki miała, zaczyna ji zagadować, że chce sie zakamracić.
Jak już zaczyna do Fiziow na bonkawa chodzować i wysiadować z Bernatom przed siyniom padała swoji nowej kamratce, coby namowiła Zigusia na jaki zolyty. Bernata choć się starej Kryczynej trocha lynkała, to jednak zastawiła kiejś karlusa jak placu deptoł i zaczyna mu zagadować.
Zigus, a co ty myślisz o Wichtorze, wdowie po Ywaldzie Konsku?
Wdowa, jak wdowa, ale robotno baba, bo sztyjc jom widza, jak cojś yno na polu Błatoniowym robi – łodpedzioł.
A ciebie by sie tako robotno baba niy przidała? W doma by ci wszystko porobiła. – niy dała sie leko zbyć Bernata.
Od tego mom mamulka. – kiwnył yno rynkom.
Ale ciebie baba by sie przidała, miołbyś chcioż kogo pościskać.
Wichtora je za staro do ściskanio – zdziwioł sie, że taki gupoty mu godo.
Yno dziesiynć rokow je od ciebie starszo, a jeszcze dwa razy by cie przeskoczyła, tako je wartko i obrotno. Baba je za tobom gupio, cołki czas mi o ciebie godo, zejś je taki szykowny i postawny. Dyć przidź jutro do mie po połedniu na bonkawa, łona tyż bydzie.
Jak sie yno dowiedzioł Ziguś, że kieros baba godo o nim, że je szykowny i postawny zarozki zdani o Wichtorze zmiynił i zaczon na niom zaglonadać jak na gryfno frelka. Łodtąd zaczon dziynnie na bonkawa do Bernaty lotać i Wichtorze zagadować, coby mu kusku dała, abo coby mog jom trocha pościskać. Baba była jednak szprytno i wiedziała, że eli Ziguś wszystko gibko łod nij dostanie, to żynić sie niy bydzie chcioł, toż godała mu tak;
Jo by łogromnie chciała dać ci kuseczku, jo by chciała i zamiyszkać z tobom, kiebych yno mogła, bo przaja ci nad życi, ale jo je porządno baba, mom przeca cerka i ni mogą sie wystawiać na pośmiywisko ludziom. Co inkszego by boło jakbyś sie zy mnom ożynił.
Wtynczas zaczon Ziguś godać o wieselu.
Jak sie Kryczyno dowiedzieli, że jedynok chce sie żynić ze starszom o dziesiynć rokow wdowom to sie ściekli niy na żarty.
Taki szykowny, robotny synek, bogaty z chałpy miołby se wziąć staro baba i to jeszcze ubogo?! - wrzeszczeli na colki karpyntel – Jo na to zgody niy dowom – pomstowali i byli tacy zawziynci na ta Wichtora, że jom ani do chalpy niy chcieli puścić, jak Ziguś zaprosił swoja galanka na niedzielny łobiod.
Pochali tyż łokropnie na starego Kryki, żeby synkowi wszystko rozgodali, ale borok chłop z dnia na dziyń byli coroz lichsi, toż boło im to wszystko jedno jako baba se Ziguś du dom skludzi. A synek zapar się, że eli Kryczyno niy dajom zgody na to wieseli, to wykludzi sie do tej jednej izby u Błatoniow ku Wichtorze. Wol niy wol musieli w końcu Kryczyno na wszystko przistać, tym bardzij, że do Kryki już farorz prziszli z łostatnim namaszczyniym i do pogrzebu trza sie boło rychtować. Toż dodatkowej sromoty niy chcieli robić.
Ugodali się, że zrobiom te wieseli Zigusiowi jak już minie żałoba po starym Kryce i tak tyż boło.
Łod tego czasu Wichtora mogła chodzić do Krykow du dom jak swoja. Z początku Kryczyno krziwo na nia zaglondali, ale wartko przekonali sie, że baba je zagonno, robotno nad podziw i tako szprytno, że ani Ziguś niy mog sie ś niom rownać.
Piyrszy roz zejrzeli to Kryczyno, jak jejich chłop umrzył, a gynau za dwa dni mioł im briftreger pyndzyjo przyniyść. Fest ślimtali baba o chłopa i o te pijondze, kiere przepaść miały.
Ni mog se boroczek jeszcze dwa dni żyć, coby my chocioż ta pyndzyjo łapli – chalatali.
A dyć brifrteger ni ma z naszej dziedziny i mono niy wiy, że tatulek pominyli. – wynokwiła naroz Wichtora – Zamiast majom sam lezeć na marach wystawiymy ich na chwila do łokna, że niby zaglondajom, kiedy ta pyndzyjo do chałpy im zawito.
I rychtyg, jak pedzieli, tak zrobili. I wtynczas Kryczyno jak yno łapli te pijondze, zarozki zaczyni łaskawszym łokiym na Wichtora zaglondać. A jak już prziszło do tego wiesela Zigusiowego, to bardzij staro Kryczyno chwoliła swoja niewiastka, niż młody pon swoja babaeczka, ze kierom mioł do kupy żyć.
Wichtora zagonno boła i chneda po wieselu wynokwiła, coby sprzedować na torgu roztomańte owoce, kierych sie po placu od Krykow moc belontało, bo jak zyli jeszcze stary Kryka, to radzi stromki szczypili i jarzina sioli, co jom potym Kryczyno po cołkim czasie ploli. W tamtych czasach do Jastrzymbio moc ludzi sie skludzało za robotom na grubach. Toż popyt na te płonki, śliwki, trześnie i inksze owoce Wichtora miała. Dziołszka jeja, Adelka grzeczno i posłoszno bola, toż Kryczyno tyż ji zaprzoli i we zgodzie wszyscy do kupy żyli. Gorszy boło ze Zigusiym, kiery niy boł przibadany do tego, że swoj geltag mioł terozki babie łoddować. Skuli tego jakiś pragliwy sie zrobioł i kieby ni Kryczyno, kierej dycko słochoł byłaby wielko haja we kożdy geltag jak trza boło pijondze babie dać.
Kryczyno jednak, choć byli baba fest, to swoji roki tyż już mieli, a jednego razu bez zima tak sie zaziombili, że zapolyni sie ich chyciło i chneda pominyli.
Łodkąd sie stracili, Ziguś sztyjc ze swojom babom mioł korowody o te pijondzae, kiere chcioł se zostawiać. Wichtora niy noleżała do takich, co se dajom na głowa nasmolić i toż dycko w końcu sie o swoji wywadziła.
Jednego razu, jak Ziguś ani rusz niy chcioł ji dać na nowe garce, a stare sie rozciykły i warzić w nich nijak niy szło, znerwowała sie i zaczyna warzić łobiod we strzewikach. Postawiała ich na blasze, ponalywała do pojstrzodka wody, naszkrobała do nich ziymiokow i zaklocała zołza we paradnych halbkach Zigusiowych. Jak prziszoł chłop z roboty a ujrzoł ta czorno sadza, kiero bez łokna szła, to myśloł, że chałpa gore, a jak poczuł tyn łokropny smrod, to zdało się, że sie w dźwiyrzach przewroci. A Wichtora pomaluśku wele blachy deptała i zapowiedziała zarozki, że terozki już dycko bydzie w tych strzewikach warzić. I tak wol, niy wol, musiol dać Ziguś na nowe garce, coby ni musieć ze swojich halbek i laczy jodać.
Inkszym razym zajś niy chcioł dać Ziguś babie na jodło, a som se wino w chlywku w dwóch korflaszach pyndzioł. Jak poszoł do roboty, baba wyniosła mu łobie korflasze do stawu łod Materzoka, że yno z jednej koniec gyrglasa wylazowoł. Niy poradzioł Ziguś wytargać ani jednej korflasze z mułu, kiery boł na dnie stawu, toż coby Wichtorze dokuczyć wciepol koczyniec łod jeji czornej koczki do ausgusta. Ta zajś jak ujrzała tyn koczyniec wziyna go do gorści i połozyła na Zigusiow szeslong, na kierym dycko po połedniu se wysiadowoł. Przi tymu zniszczył se chłop nowe galoty, ze kierych smrodlawego koczyńca niy szło wyprać i jak w końcu uznoł, że przi tymu wadzyniu dycko jego boło na stracie, dlo świyntego spokoju łoddoł babie wszystki pijondze, coby miała na jodło.
Choć sie Ziguś i Wichtora fest wadzowali, to jednak przoli se łogromnie. Ziguś dycko zbiyroł swoji babeczce kudły, kiere se wyczosoł z głowy i zalygały na grzebiyniu, bo Wichtora łogromnie liche swoji miała, a potym zaplotoł ji te kudły do dudlika, coby była piykniejszo. Dycko ji tyż pazury we szłapach strzigoł, coby sie schylać ni musiała i na torg lotoł łogladać, czy ji interesa idom i czy, aby za jakimi cudzymi chłopami niy zaglondo.
Tak żoł se Ziguś z Wichtorom przeszło dziesiynć rokow. Dziołszka jeja Adelka zdążyła za tyn czas urość i boła już szykownom frelkom, za kierom synki sie ogladały i bołby mono chlop sie doczkoł jejigo wiesela kieby ni to, że Wichtora mu sie rozchorowała.
Skuli tego, że musiała co jakis czas leżeć we lazarecie, a potym bardzo słabo boła ni mogła już chodzować na torg, a z czasym durch w łożku polygowała. Tropiła sie baba fest o swoja cerka, coż tyż ś niom bydzie eli sie straci i skuli tego naszkryfała dłogi pismo do swoji siostry, kiero w inkszej dziedzinie miyszkała, coby wziyna se Adelka za swe. Wiedziała przeca Wichtora, że Ziguś je roztomańty i som niy poradzi se z frelkom. Chneda potym, jak posłała to pismo musiała zajś iść do lazaretu, ze kierego już nazot du dom niy prziszła.
Dziołcha, Adelka wziyna do sia jeja ciotka, siostra łod Wichtory, a Ziguś zostoł som na świecie. Jak yno przilazowoł ze szychty, to prosto zamiast iść du dom cis do szynku, kaj w gorzołce swoja utropa topioł. Tam jakiś czas nieskorzij poznoł swoja drugo baba, Małgola.
Szło by pedzieć, że Małgola boła starom dziywkom, tela, że baba miała już szczworo bajtli, a kożdy boł z inkszym chłopym. Małgola rada po szynkach lotała, a gorzoły poradziła smoc wiyncyj niż niejedyn ożyrok.
Upodobała se Zigusia, bo praje niedowno skończyła z jednym hajerym, kiery jom z izbow na blokach wyciep. A Ziguś swoja chalpa mioł, kaj boło dojśc izbow dlo jejich bajtli i jeszcze szło komu nojonć, coby płacioł za pomiyszkani, ku tymu wdowcym boł, kierymu by sie nowo baba przidała. Toż zaczyna się wele niego kryncić, łoczkami na niego piyknie mrugać i dycko, jak do szynku po robocie zachodzioł już na niego czakać.
A Ziguś dycko miol se w zocy, jak baba za nim zaglondała, toż roz dwa zgupnył za tom Małgolom i chneda potym ślubu ś niom nabroł.
Wkludziła sie baba do Kryki ze swojimi sztyryma synkami i zarozki wroz ś nimi zaczyni chłopa po swojimu ustawiać. Łodtąd już dycko bez pijyndzy boł, a we chałpie już żodyn ani gwożdzia wiyncyj niy przybioł, ani nic niy osztrajchowoł, ani niy łopucowoł, yno gorzołka dycko na stole stoła.
Małgola i jeji synki mało kiedy mieli dobre słowo dlo Zigusia, a jak im sie chcioł przeciwiać, to mu jeszcze łocupali, coby cicho siedzioł. Jak sie zaczon sztrabować i straszyć jom rozwodym, to mu pedziała, że bajtla jego pod sercym nosi. I tak w końcu doczkoł się chłop swoji cerki, kierej Margiytka doł na miano.
Roztomańte przipadki trefiały sie chłopu, łodkąd Małgole se wzion za baba. Synki jeji sztyjc cojś napochały, tak, że aż ludziska zaczyni sie cofac łod Zigusiowej familije. Ale i tak zeżoł z Małgolom dłogi roki i do dzisio som do kupy, choć już chłopu downo łosiymdziesiąt rokow klupło.

Komentarze

Gwara śląska najgryfniejsze wlazowania

Kuloki i hajcongi

Jak już przidzie styczyń to praje dycko je bioło za łoknym, aże bioło, autami ludzie niy poradzom wyjechać ze swojich placow skuli śniegu, a kaj człowiek sie yno niy podziwo, lotajom ludziska po szesyjach z roztomańtymi hercowami i inkszymi łopatami i łodciepujom te wielki hołdy. Wszyndzi je gładko i trza dować pozor jak sie idzie we ważnej sprawie na klachy do somsiadki, abo do roboty. A jak je zima w chałpach! Trza hajcować we wszystkich piecach, bo inakszy pazury łod mrozu ulatujom. Jo dycko myślach że nojlepszy sie majom ci, kierzi miyszkajom na blokach, bo dycko majom ciepło, niy muszom sie marasić wonglym, ani wachować piecow, coby w nich niy zagasło, ale ostatnio słysza, że i na blokach ni ma tak blank dobrze, bo bezmała som tam jakiś haje o liczniki przi tych fojercongach. A zajś jak kiery miyszko we swoji chałpie, to musi już na jesiyń sie o wongel starać, a w zimie niy umi se bez żodnej komedyje ponść z chałpy, bo zarozki we piecu zagaśnie i kaloryfer zamiast parzić po puk

Bebok - straszki śląskie

Bebok Starki i ciotki, opy i omy, somsiod i potka dobry znajomy, kożdy sztyjc straszy i yno godo, że zmierzłe bajtle, to bebok zjodo. Jak niy poschraniosz graczek z delowki, jak we Wilijo niy zjysz makowki, jak locesz, abo straszysz kamratki, jak klupiesz wieczor w dźwiyrze sąsiadki, to już cie straszom, że bebok leci. Zaroz wylezie i zeżro dzieci. Choć żejś go jeszcze niy widzioł wcale, bo sztyjc kajś siedzi som na powale, abo za ścianom szuści i klupie, abo spi w szparze w starej chałupie. Bebok w stodole, bebok je w rzece, a jak tam przidziesz, to łon uciecze. A je łoszkliwy, jak mało kiery, choć ni mo kryki, ani giwery. A jednak, bojom fest sie go dzieci, bo żodyn niy wiy, skoro przileci. Toż, kożdy dumo i rozważuje jak tyż tyn bebok sie prezyntuje. Czy łon je wielki jak kumin z gruby,   Abo, jak mrowca bebok łoszkliwy je mały, abo ciynki jak szpanga. Czy łon mo muskle i dźwigo sztanga, abo je leki jak gynsi piyrzi, abo si

Przepisy po śląsku - Pikelsznita

Pikelsznita z ajerkoniakiym Pieczymy dwa biszkopty w bratrule – jedyn bioły i jedyn kakaowy. Oba mażymy ajerkoniakiym. Bierymy liter mlyka i warzymy dwa budynie śmietonkowe, mogymy tam dosuć trocha wanilie. Do krymu dodować po troszce ubitego fajnie masła, kierego bierymy kole szterdzieści deko. Sztyjc miyszać, coby sie cfołki niy porobiły. Krym mazać hrubo miyndzy biszkopty polote ajerkoniakiym i trocha po wiyrchu. Jak kiery rod, to może se to pomazać z wiyrchu polywom szekuladowom.